Cygnus (Zwaan)

CYG In de meridiaan 10 p.m. (GMT) 20 augustus. Zichtbaar van mei t/m december.

Cygnus is het antwoord van het noordelijk halfrond op Crux. Cygnus, dat op een groot kruis lijkt kruist de noordelijke Melkweg die in dit deel van de hemel op zijn mooist is.

Onder een donkere hemel zul je zien dat de Melkweg in Cygnus in twee stromen verdeelt. Een donkere nevel tussen ons en de sterren verder weg veroorzaakt deze schijnbare divergentie. Veel oude beschavingen hebben in dit sterrenbeeld een vogel gezien. Een verhaal vertelt dat Cygnus Orpheus is, de grote held van Thracië, die zijn lier zo mooi bespeelde en zo mooi zong dat de wilde dieren en zelfs de bomen naar hem kwamen luisteren.

Het verhaal wil dat Orpheus als een zwaan naar de hemel werd gebracht zodat hij dicht bij zijn geliefde lier kon zijn. Volgens een andere mythe is Cygnus Zeus in de vermomming van een zwaan, een gedaante die hij aannam om Leda van Sparta the verleiden.

CygnusEen van de interessante maar niet zichtbare objecten is Cygnus X-1 een in 1962 ontdekte bron van radiostraling. Aangenomen wordt dat dit object een zwart gat bevat. Cygnus A is de eerst ontdekte puntvormige radiobron (1946).

 Alpha (α) Cygni of Deneb: Deneb betekent “staart” in het Arabisch, daar ligt de ster op de zwaan. Samen met Rigel in Orion is ze een van de machtigste bekende sterren, 25x massiever en 60000 keer helderder dan de Zon. Deneb, op een afstand van ca. 1500 lichtjaren is de verste ster van de beroemde Zomerdriehoek, die ze met Vega en Altair vormt. Vega staat 25 lichtjaren weg en Altair maar 16.

 Beta (β) Cygni of Albireo: Of je deze ster nu vanaf het donkere platteland of midden in een stad observeert, Albireo, aan de voet van het kruis, is een van de mooiste hemelzichten. Zonder verrekijker (minimaal 7×50) zie je een enkele ster, met een telescoop een spectaculaire dubbelster met een scheiding van 34 boogseconden. Een component is goudgeel (m3), de ander is blauwachtig (m5).

 61 Cygni: Deze dubbelster ook de Vliegende Ster genoemd vanwege haar snelle bewegingen t.o.v. verder weg staande sterren is in een kleine telescoop makkelijk te splitsen. De twee componenten draaien om elkaar heen in de loop van ca. 650 jaar. 61 Cygni zou nog een of meer onzichtbare begeleiders hebben, objecten waarvan de massa geschat wordt op 5 of 10 maal die van Jupiter. Als dat zo is zijn het grote planeten maar toch te klein om echte sterren te zijn.

 Noord-Amerikanevel (NGC 7000): Deze reusachtige wolk, een van de mooiste voorbeelden van een lichtende nevel aan de hemel wordt verlicht door Deneb, die maar 3° verder westwaarts ligt. Vanwege zijn grootte is de nevel moeilijk met een telescoop te zien. Het beste kijk je ernaar met het blote oog of verrekijker op een donkere avond. Foto’s laten zien dat deze nevel qua vorm veel lijkt op Noord-Amerika.

Zwaan_40mm_F4_6D_20151210_28x120sec_iso1600_croprescale
Opname van diverse objecten, Noord-Amerika nevel, Sluiernevel etc. © Kees Scherer

 M 39: Deze losse open sterrenhoop is het best te zien door een verrekijker. Op een heldere avond kun je hem wellicht zelf met het blote oog zien zoals Aristoteles blijkbaar deed in ca. 325 v.C.

 Chi (χ) Cygni: Op een maximale helderheid  van m4 of 5 kun je deze langperiodieke variabele net met het blote oog zien. Ze verzwakt tot ca. m13 en komt dan weer op in een periode van rondom de 13 maanden

 SS Cygni: SS Cygni is een binair systeem en een van de talloze zwakke variabele in Cygnus (en een opvallende cataclysme variabele) die elke 2 maanden uitbarst tot m8 maar normaal zwak blijft op m12.

NGC 6992, de Sluiernevel. © Dick van Kleef

 Sluiernevel (NGC 6960, 6992, 6995): Deze prachtige nevel, de restanten van een oude supernova vergt op zijn minst een 150mm telescoop. NGC 6960 de westelijke boog van de nevel loopt door 52 Cygni waardoor hij gemakkelijk te vinden maar moeilijker te zien is.

 NGC 6826: Deze planetaire nevel heeft een betrekkelijk heldere centrale ster. Als je je op de ster richt, verdwijnt de wolk eromheen vandaar de naam “blinking planetary“.

Scroll to Top