Balanceersysteem voor side-by-side opstelling

© 19 januari 2020, Nicolàs de Hilster & starry-night.nl

Zoals bekend verondersteld mag zijn, moet de apparatuur op een montering goed uitgebalanceerd worden om optimaal te presteren. Sommige amateur-astronomen zorgen daarbij expres voor een klein beetje onbalans om druk op de overbrenging te houden, maar ook in die gevallen is het noodzakelijk de onbalans binnen de perken te houden ten einde de montering niet te zwaar te belasten. Bij opstellingen met een enkele telescoop of ten hoogste met een tweede in piggy-back-opstelling is dit nog redelijk eenvoudig te realiseren. Bij een side-by-side opstelling die ook nog eens visueel gebruikt moet kunnen worden kan dit echter problematisch worden. In dit artikel beschrijf ik de bouw van een balanceersysteem voor de side-by-side opstelling van mijn observatorium, InFINNity Deck.

Afb. 1: De side-by-side opstelling, hier nog met de C11 XLT Carbon.

Zoals hierboven beschreven, heb ik op InFINNity Deck een side-by-side opstelling (zie afbeelding 1). In feite is het nog wat gecompliceerder: tussen de Celestron C11 EdgeHD en de SkyWatcher Esprit 150ED, zit nog een eigenbouw 60mm Galileo Type Telescope (f = 1490mm), terwijl op de C11 nog een Lunt LS80THA piggy-back gemonteerd zit. De telescopen worden allemaal zowel visueel als fotografisch gebruikt.

Het mooie van deze opstelling is, dat je altijd vier telescopen beschikbaar hebt om mee waar te nemen of te fotograferen. Nadeel is, dat bij het vervangen van oculairs (het zwaarste oculair is 1.2kg, het lichtste enkele tientallen grammen) en/of camera’s het uitbalanceren iedere keer weer een uitdaging is. Tot nog toe deed ik dit met een ADM DCW-S- D Series Counterweight die onder de C11 aan de zwalustaartplaat in langsrichting heen en weer geschoven kon worden (zie afbeelding 1). Met dit contragewicht kon ik echter alleen veranderingen in langsrichting compenseren. Veranderingen in dwarsrichting kon ik alleen opvangen door andere oculairs te steken op kijkers die ik op dat moment niet gebruikte of door het verwijderen of terugplaatsen van een van de twee zoekers.

Een goede maand geleden besloot ik dat dit anders moest: het contragewicht moest ook eenvoudig zijdelings verplaatsbaar zijn. Zowel de Esprit als de C11 zaten beide reeds op een ADM D-type zwaluwstaartplaat, waarbij die van de C11 circa 15cm verder naar voren uitstak dan die van de Esprit. Als ik de plaat van de Esprit langer zou maken, dan zou ik met een tweede klem een verschuifbare brug kunnen maken tussen de twee zwaluwstaartplaten. Op die brug zou dan een schuifbaar gewicht moeten komen.

Afb. 2: Schets van de te maken constructie.

Eerst maar eens een schetsje gemaakt (zie afbeelding 2) en op de website van ADM gezocht naar spullen die geschikt zouden zijn en daar het volgende gevonden:

– 21″ lange zwaluwstaartplaat voor de Esprit: DUP21- D Series Universal Dovetail Bar. 21″ Long, 2″ Spacing.
– Mini-dovetail-bar voor de brug: MDS-C9.25- MDS Series Dovetail Bar for Celestron 9.25″ SCT Telescope.
– Klem met contragewicht voor mini-dovetail-bar: MDS-CW-S- MDS Series Counterweight with 3″ Threaded Rod.
– Klem met contragewicht voor D -series dovetail-bar: DCW-S- D Series Counterweight with 3″ Threaded Rod.
– 1.75lbs contragewicht: EX1.75CW- Extra 1.75 CW for 1/2×13 tpi threaded CW shaft.

Afb. 3: De sleuf in de mini-dovetal-bar.

Deze bestelling aan Robtics doorgegeven en die konden gelukkig de klem met contragewicht voor de D-series zwaluwstaartplaat leveren met een 1.75lbs (0.8kg) contragewicht en de andere zonder contragewicht. Uiteindelijk had ik al een 3.5lbs (1.6kg) contragewicht liggen (met klem), dus dat onderdelen hoefde ik nogmaals te hebben. Dit 1.75lbs gewicht geeft de mogelijkheid uiteindelijk met drie gewichten te werken: 1.75lbs, 3.5lbs en 5.25lbs (2.5kg). De 21″ zwaluwstaartplaat was niet bij Robtics uit voorraad leverbaar en zou door het transport vanuit de VS flinke verzendkosten opleveren (circa 50% van de kosten van de plaat). Uiteindelijk kon ik deze het voordeligst via First Light Optics (FLO) bestellen die hiervoor alleen de Europese verzendkosten in rekening bracht (circa 15% van de plaat).

Afb. 4: De afstandbus met golfring vlak voor de montage.

De mini-dovetail-bar die de brug ging vormen, moest nog wel even verbouwd worden: aan de ene kant heb ik er een gat in geboord voor een verzonken M6 schroef (zie afbeelding 4), maar aan de andere kant was er een sleuf nodig om te voorkomen dat er stress zou ontstaan tussen de twee telescopen bij het verschuiven van de brug (zie afbeelding 3). Om te zorgen dat de brug soepel zou lopen bij het verschuiven van de klemmen, moest deze zwevend op de klemmen gemonteerd worden. Hiertoe heb ik twee aluminium bussen gedraaid die in de holte aan de achterkant van de mini-dovertail-bar passen. Uiteraard is er een paar tiende millimeter speling nodig om de brug soepel te laten functioneren. Om te voorkomen dat dit tot ongewenst rammelen zou leiden heb ik er Alcomex W61450R golfringen aan toegevoegd (zie afbeelding 4). Om de brug zo ver mogelijk naar voren te kunnen schuiven, heb ik nieuwe bevestigingsgaten in de klemmen geboord en van M6 draad voorzien. Na vastschroeven en controle op voldoende speling, heb ik van achteren nog een M6 stelschroef tegen de M6-schroeven aangedraaid, zodat deze klem komen te zitten.

Afb. 5: Het balanceersysteem na montage.

De 21″ D-series zwaluwstaartplaat heeft 8 sets montagegaten voor de Esprit-ringen, maar niet aan het uiteinde. Aangezien er toch een push-pull systeem nodig was om de ring in hoogte verstelbaar te maken (dit om de ortho-error van de Esprit te corrigeren), heb ik daar maar meteen een set gaten bij gemaakt. Het push-pull-systeem bestaat uit de twee schroeven van de ring en een derde schroef die rechtstreeks in de ring gedraaid zit. De kop van deze inbusschroef past in een kleine holte die ik in de zwaluwstaartplaat gefreesd heb. Een kleiner gat in het midden van deze holte biedt toegang tot de kop van de inbusschroef met een inbussleutel. Het in hoogte verstellen geschiedt dus door de drie schroeven in dezelfde richting te draaien (dankzij deze constructie is de ortho-error momenteel slechts 3″!).

De brug had ik expres iets breder genomen dan de afstand tussen de zwaluwstaartplaten (zie afbeelding 5). De knoppen van de klemmen pasten hierdoor echter niet meer op hun plaats, maar dit was eenvoudig te verhelpen door uit een stuk aluminium-rond twee nieuwe knoppen met langere steel te draaien.

Afb. 6: De aluminium vulplaat tussen de side-by-side plaat en de montering.

Uiteindelijk bleek er nog een kleine aanpassing nodig om het dubbele contragewicht veilig te kunnen gebruiken. In de achterste stand (dus het dichts bij de declinatie-as), bleek er net 4mm te weinig ruimte te zijn tussen het motorhuis van de declinatie-as en het contragewicht. Een aluminium vulplaat van 10mm dikte bracht hier de oplossing (zie afbeelding 6).

Nu het balanceersysteem gemonteerd is, is het uitbalanceren een peulenschil geworden!

Nicolàs

1 thought on “Balanceersysteem voor side-by-side opstelling”

Leave a Comment

Scroll to Top