Als geïnteresseerde en/of beginnend amateur astronoom ben je op de juiste plek! Starry-night.nl bied je een snelle inkijk en geeft je tips om snel in de wereld van astronomie thuis te geraken. Registreer je op starry-night.nl om te blijven leren!
De sterrenhemel maakt op iedereen een blijvende indruk voor wie zich de moeite neemt om even naar boven te kijken. Misschien ben je wel getroffen door de schoonheid van de sterrenhemel op een mooie heldere winternacht? Misschien heb je een mooie zomernacht ervaring onder de prachtige melkweg? Of misschien ben je iemand die graag over astronomie leest en leert maar eigenlijk te weinig tijd heeft of maakt?
Voor nieuwkomers worden op starry-night.nl artikelen en gidsen aangeboden om snel thuis te raken in de wonderlijke wereld van astronomie. Voorbeelden van deze gidsen zijn:
Als je klaar bent om te starten met de hobby van je leven, lees verder. Met de volgende 10 tips voor beginners zul je al snel je weg vinden in de magische schoonheid van de sterrenhemel.
1. Wees voorbereid
Alles wat je nodig hebt om te beginnen met observeren zijn je ogen, maar enige planning is handig. Het is belangrijk om naar een plek gaan waar het zo donker als mogelijk is en grote delen van de sterrenhemel zonder obstructie zichtbaar zijn.
Er zijn altijd heldere objecten in de sterrenhemel zichtbaar, de Maan, sommige planeten en enkele duizenden sterren, maar er zijn significant méér minder heldere objecten aanwezig echter door lichtvervuiling niet zichtbaar.
Je ogen hebben ongeveer 40 minuten nodig om zich compleet aan het duister aan te passen, dus kijk niet in heldere lichten (koplampen, straatlantaarns, mobiele telefoons etc.). Draag comfortabele en gelaagde kleding in de winter of op koudere nachten, je zult het sneller kouder krijgen dan je denkt als je stil staat of ligt voor langere tijd. Tenslotte, zorg dat je een comfortabel zitje hebt om buiten op te zitten.
2. Orienteer je op je positie
Kijken naar de sterrenhemel kan verwarrend zijn. Je ziet schijnbaar willekeurige lichtpunten op een donkere achtergrond en binnen een paar uur zijn deze punten van positie veranderd! De hemel lijkt anders omdat de aarde roteert, maar de patronen tussen de sterren blijven hetzelfde. Dit betekent dat als je maar één patroon aan de hemel herkent je de rest van de patronen (constellaties) kunt vinden. De beste constellatie om te gebruiken als een gids is de Grote Beer (Ursa Major). De Grote Beer is groot, bestaat uit heldere sterren en is het hele jaar zichtbaar. De Grote Beer heeft 2 sterren (Dubhe en Merak) welke als gidssterren kunnen worden gebruikt om de Poolster (Polaris) in de Kleine Beer (Ursa Minor) te vinden. Polaris bevind zich bijna exact boven de aard-as op de noordpool dus in tegenstelling tot de rest van de sterrenhemel beweegt Polaris niet (verwaarloosbaar) en wijst zij richting het noorden.
De Grote Beer is ook handig om andere constellaties in de hemel te vinden.
3. Gebruik een sterrenkaart
Gebruik een sterrenkaart, deze kun je in de betere boekhandels, sterrenwachten of astronomie tijdschriften (maandkaarten) kopen cq. terugvinden. Met een sterrenkaart kun je vele honderden objecten (constellaties, sterren, objecten zoals nevels) terugvinden. Een sterrenkaart lijkt evenals de sterrenhemel in het begin verwarrend. Bijvoorbeeld, in tegenstelling tot de meeste kaarten is een sterrenkaart omgekeerd weergegeven. Met het westen rechts en het oosten links. Een sterrenkaart laat zien wat er boven je hoofd te zien is en niet beneden je voeten. Hou de sterrenkaart boven je hoofd met de noord indicator naar het noorden en je zult zien dat het oosten en westen zich toch op de goede plek bevinden.
Om een sterrenkaart te gebruiken in verschillende richtingen, hou de kaart dan zodanig dat de hoek aan de onderkant van de kaart zich bevind in de richting waarnaar je kijkt (de kompas richting). Op de kaart kun je dan de sterrenhemel zien van de horizon en omhoog over je hoofd. Als je niet weet in welke richting je kijkt, gebruikt dan de Grote Beer om Polaris te vinden. Als je eenmaal het noorden hebt gevonden volgt de rest vanzelf. Het beste kun je roodlicht gebruiken om de kaart in het donker te bekijken, je nachtvisie blijft zo optimaal.
4. Afstanden bepalen
Afstanden tussen objecten aan de sterrenhemel worden gemeten in hoeken m.b.v. graden of arc’s, vergelijkbaar zoals de latitude en longitude graden op de aardbol. 1º staat gelijk aan 1/360 van een cirkel. Handig genoeg, je vuist omhoog gehouden met een rechte arm bestrijkt ongeveer 10º aan de hemel. Drie vingers bestrijken ongeveer 5º graden, en je pink 1º.
Als je een minder helder object wilt vinden en je weet van je sterrenkaart dat het object ongeveer 15º in een bepaalde richting van een heldere bekende ster staat dan kun je je uitgestrekte hand als een meetlat gebruiken. Als voorbeeld, de afstand tussen de 2 gidssterren van de Grote Beer is ongeveer 5 graden.
5. Ervaar de bewegende sterrenhemel
De sterrenhemel verandert in tijd. De sterren behouden hun relatieve positie tot elkaar maar lijken als geheel te bewegen. Dit komt omdat de aarde eens per 24 uur rond haar as draait zodat de koepel van de sterrenhemel met 15º per uur naar het westen beweegt. Maar de aarde draait ook om de Zon, eenmaal in +/- 365 dagen waardoor de sterren iedere avond in een iets andere positie staan.
Als je op een plek staat om 22:00 uur s’avonds en je ziet een ster opkomen boven het dak van je huis richting het oosten kijk dan een uur later nog eens. De ster staat 15º graden hoger. Veertien dagen later zal dezelfde ster om 21:00 uur op die positie staan. De sterrenhemel lijkt 1º richting het westen bewogen te hebben per nacht. Deze verandering observeren geeft je een gevoel voor de beweging van onze planeet en hoe het onze blik op de sterrenhemel in tijd veranderd.
6. Hop naar een ster
De sterrenhemel leren kennen gaat het makkelijkst als je eenvoudig begint en langzamerhand naar de moeilijkere objecten toewerkt. De eenvoudigste doelen zijn de constellaties gevormd door heldere sterren. De hele sterrenhemel is opgedeeld in 88 van deze constellaties (sterrenbeelden). Sommige zijn erg helder en velen hebben prachtige patronen en benamingen die al duizenden jaren oud zijn. Kun je eenmaal de heldere constellaties vinden dan wordt het makkelijker om de minder heldere constellaties te vinden. Het wordt dan ook makkelijker om nog minder heldere objecten (vaak de mooiste objecten) te vinden zoals sterrenstelsels, sterclusters en nevels door te starhoppen.
Gebruik makende van de bovenstaande sterrenkaart is dit een voorbeeld van hoe van constellatie naar constellatie te hoppen om het Andromeda (M 31) sterrenstelsel te vinden. M 31 is het nummer uit de Messier Catalogus voor het Andromeda sterrenstelsel. Om M 31 te vinden begin bij de Grote Beer (kaart 1). Gebruik de gidssterren om Polaris te vinden en trek deze lijn door om Cassiopeia te vinden (kaart 2).
Het is naast de Grote Beer het makkelijkste sterrenbeeld om te vinden, de helderste sterren vormen een “W”. Eenmaal Cassiopeia gevonden dan kun je de lichtelijk platte driehoek van de “W” als een boogpunt gebruiken. De punt wijst naar M 31, ongeveer 15º verwijderd (kaart 3).
7. Vergroot de hemel
Het starhoppen uit tip 6. is bedoel voor visueel waarnemen, dit is mogelijk met M 31 onder een donkere hemel. Maar M 31 (of nog minder heldere objecten) vinden onder de lichtvervuilde hemel van stedelijke gebieden vraagt om een goede verrekijker of telescoop.
Verrekijkers geven niet alleen een vergroting maar vangen meer licht op dan je ogen. Met goede ogen onder een donkere hemel kun je normaliter een paar duizend sterren zien maar met een verrekijker zie je al vlug over de 100.000 sterren. Er zijn 2 nummers om de meeste verrekijkers mee te omschrijven: 10×25, 7×35, 7×50 en 10×50 zijn veel voorkomende combinaties. Het eerste nummer omschrijft de vergroting, het tweede nummer is de lensdiameter (aperture) in mm van de lens aan de voorkant. De lensdiameter is bepalend voor de helderheid. Delen van de hemel bekeken door 7×50 verrekijker zullen 2 keer zo helder zijn dan bekeken door een 7×35 verrekijker.
Als je de aperture deelt door de vergroting dan krijg je de uittrede pupil, de diameter van de lichtcirkel die je ogen opvangt vanuit de verrekijker. De pupillen in je ogen kunnen 7mm wijdt worden indien volledig aangepast aan de nacht (nachtzicht). Hieruit volgt dat een verrekijker van 10×50 met een uittrede pupil van 5mm ideaal is voor de meeste mensen.
8. De verrekijker gebruiken
Als je nog nooit een verrekijker gebruikt hebt dan zul je even moeten wennen. Oefen als eerst op de maan. Kijk naar de maan, dan beweeg de verrekijker naar je ogen en focus terwijl je door de kijker kijkt. Om de verrekijker stevig vast te houden ondersteun je verrekijker dan niet alleen met je armen. Als je staat, laat je duimen dan onder je jukbeenderen rusten. Als je zit of achterover leunt dan kan de verrekijker grotendeels op je gezicht (oogkasten) rusten. Om het beste waar te nemen kun je adapters kopen (l-vorm) welke bevestigd kunnen worden op een camera tripod. Hierdoor kun je makkelijk andere mensen mee laten kijken. Door een verrekijker krijg je een veel beter blik op M 31 die je als eerste via tip 6 hebt gevonden.
9. Wat kun je zien?
Alleen met je ogen zijn er genoeg interessante objecten te zien in de nachtelijke sterrenhemel. Maar een verrekijker opent de sterrenhemel. Door oefening zul je de planeten als lichtschijven zien, kometen, de subtiele kleuren van de sterren, nevel, sterrenstelsels zoals M 31 en nog veel meer. Toch zijn er grenzen, terwijl verrekijkers de blik op de sterrenhemel opent en minder heldere objecten zichtbaar maakt, wordt het blikveld ook kleiner. Als je een constellatie helemaal wilt zien, kijk dan met je blote ogen.
Verrekijkers brengen objecten dichterbij maar vergroten niet genoeg om details te zien op planeten. En terwijl prachtige blikken op de maan kunnen worden geworpen zul je niet de fijne details zien van krater heuvels of de meanderende valleien. Om meer details te zien, langer een object te volgen in haar beweging langs de nachtelijke hemel en “dieper” te zien is een telescoop benodigd. Maar zelfs telescopen laten niet alles zien, zelfs door de grootste telescopen zul je de sterren zien als lichtpunten omdat ze zover weg staan.
10. Get out there!
Dat gezegd hebbende, je ogen en een verrekijker zijn genoeg om je bezig te houden voor de rest van je leven. Met alleen je ogen, kun je de sterren, planeten, objecten, meteoren en vallende sterrenregens zien. Het noorderlicht (Aurora Borealis) met veel geluk en actieve zon en een hemeldoorkruisende melkweg (ons eigen sterrenstelsel).
Met een verrekijker zie je de maankraters en voorbij ons zonnestelsel, je zult dubbelsterren, sterrenclusters, nevels en sterrenstelsels zien. Met een telescoop zie je meer detail, kom je dieper en kun je professioneel gaan observeren of fotograferen.
De meest prachtige objecten wachten erop om door jou ontdekt te worden, als je ze eenmaal gevonden hebt!
Copyright © 2016 starry-night.nl